Burgerparticipatie is een groot onderdeel van politiewerk. Volgens ons moet de politie waken voor vooroordelen.
Burgers participeren op verschillende manieren in het politiewerk. Vloggers delen films waarin zij zakkenrollers opsporen. Tientallen mensen zochten mee naar het stoffelijk overschot van Anne Faber. Dagelijks komt de politie in actie na een melding. Burgerparticipatie is niet weg te denken uit het politiewerk van tegenwoordig. Er wonen 17 miljoen mensen in Nederland en er zijn slechts 60.000 politiemensen. Agenten moéten samenwerken met burgers om de beschikbare capaciteit effectief in te zetten. Hierin heeft de politie wel een uitdaging: hoe ga je om met menselijke vooroordelen en stereotype denkbeelden die burgers hebben en wat betekent dit voor de verantwoordelijkheid die de politie heeft om iedereen gelijk te behandelen? Een journalist van Brandpunt+ onderzocht hoe vaak berichten over vermiste mensen worden verspreid op sociale media. De berichten deelde hij op naar de huidskleur van de vermiste personen. Wat bleek: op Twitter worden berichten van vermiste witte mensen twee keer zo vaak gedeeld als berichten over niet-witte mensen. Op Facebook was dat verschil zelfs vijf keer zo groot. De vermoedelijke verklaring van Brandpunt+ is dat mensen berichten delen over vermiste personen die op henzelf lijken. De meeste mensen in Nederland zijn wit, dus het is logisch dat hun berichten vaker gedeeld worden. Toch staan hierdoor vermiste mensen van kleur direct op achterstand bij een vermissing, ook als er geen sprake is van racisme.
Fiets stelen
Bij het opsporen van strafbare feiten is een soortgelijke dynamiek zichtbaar. Samen met Sunny Bergman produceerden we een situatietest voor haar film Zwart als Roet. Drie jongens staan op klaarlichte dag bij een fiets en proberen het slot open te breken. Zij hebben hetzelfde postuur en dragen dezelfde kleding, maar hebben verschillende huidskleuren. De mensen die voorbij lopen vinden de twee jongens met een niet witte huidskleur direct verdacht. Ze nemen foto's en bellen de politie. Van de witte jongen wordt gedacht dat hij zijn sleutel kwijt is. Er zijn zelfs twee mensen van de Reiniging die voor hem stoppen. Ze stappen uit hun elektrische wagen, pakken een tang en knippen zijn slot voor hem door. Deze situatietest laat zien dat burgers een bevooroordeeld perspectief op de wereld hebben. Huidskleur speelt een rol in de wijze waarop voorbijgangers afwijkend gedrag beoordelen - ben je niet wit, dan heb je meer kans op contact met de politie. Deze kansenongelijkheid is zichtbaar in de hele strafrechtsketen. Onderzoek uit Rotterdam laat zien dat jongeren met een migratieachtergrond een 5.6 keer grotere kans hebben om als verdachte aangemerkt te worden dan autochtone leeftijdsgenoten, voor hetzelfde vergrijp. Leidse onderzoekers keken specifiek naar een jonge verdachten. De uitkomst: Marokkaans-Nederlandse jongeren hebben een 12 keer grotere kans om in de cel gezet te worden dan autochtone jongeren. Voor Antilliaans-Nederlandse jongeren is die kans 10 keer zo groot.
Kritisch
Een (on)bewust selectieve melding van een burger, kan leiden tot een selectieve focus op ‘verdachten’ met als mogelijk gevolg een oververtegenwoordiging in de misdaadstatistieken. Participerende burgers zijn daardoor medeverantwoordelijk voor de disproportionaliteit van de gehele strafrechtketen. De politie heeft de verantwoordelijkheid om de (on)bewuste vooroordelen niet te laten doorwerken in het politiewerk. De politie zou zich tot burgers moeten verhouden zoals Controle Alt Delete zich opstelt tegenover de politie. Kritisch, maar constructief.
Dit artikel verscheen dinsdag 12 november in het Parool.